|
ÇEÇENİSTAN
Sovyetler Birliği döneminde Çeçen-İnguş Otonom Cumhuriyeti, (9
Kasım 1991'de bağımsızlığını ilan ederek Çeçenya Cumhuriyeti-İçkeriya)
adını alan bu ülke, 5 Aralık 1936 tarihinde kurulmuştur. Ancak,
II.Dünya Savaşı'nda Çeçenler ve İnguşlar, Almanlarla işbirliği
yaptıkları gerekçesiyle sürgün edilerek Cumhuriyet ortadan
kaldırılmış, 9 Ocak 1957'de yeniden kurulmasına izin
verilmiştir.
Kuzeyde Rusya Federasyonu'nun Stavropol Eyaleti (kray),
kuzeydoğu ve doğuda Dağıstan Özerk Cumhuriyeti, batıda Kuzey
Osetya Özerk Cumhuriyeti, güneyde Gürcistan Cumhuriyeti ile
çevrilmiştir. Yüzölçümü 19.300 km² (İnguşetya:2.000 km², Çeçenya:17.900
km²) , nüfusu bugün itibariyle (İnguşetya ile birlikte toplam
olarak) 1.300.000 civarındadır. 17 yönetim birimine (rayon)
ayrılmıştır. Sınırları içinde 3 şehir ve 3 tane de şehir tipinde
yerleşim merkezi vardır. Çeçenya'nın başkenti Caharkhale (Grozni,
Sunjkhale), İnguşetya'nın Başkenti Nazran'dır.
Kuzey Kafkasya'nın güneydoğu bölümünde bulunan Çeçenya
Cumhuriyeti, Kafkas Sıradağlarının kuzey etekleriyle Terek
Düzlüğü'nün (Nogay Stepi) güney kesimini kaplamaktadır. Güney
sınırlarında bulunan Tebulos-Mta Dağının yüksekliği 4.494
metreye erişir. Bu dağ kil şistleriyle, porfirit ve diyabaz
intruzyonlarından oluşmuştur. Terek dağları ile Terek Irmağı
üzerinde Tereküstü Düzlüğü uzanır. Cumhuriyetin kuzey bölümü
Terek Düzlüğü içindedir.
Yeraltı servetleri bakımından Çeçenistan Cumhuriyeti oldukça
zengindir. Petrol ve yeraltı gazlarına hemen hemen her yerde
rastlanır. Maden suyu kaynakları çoktur. Yapı gereçleri (kireç
taşı, marn, alçı, kuvars kumu, kil) de boldur.
İklim bakımından Çeçenistan Cumhuriyeti büyük bir değişiklik
gösterir. Kuzey bölümünde kara iklimi hakimdir. Yazlar sıcak
olup uzun sürer. (Temmuz ayı sıcaklık ortalaması 25,5 ˚C, Ocak
ayı ortalaması ise 4 ˚C). Kışlar ılık olup fazla kar yağmaz.
Yeşillik süresi (vegetation) 233 gündür. Yıllık yağış tutarı
300-450 mm'dir. Dağ eteklerinde sıcaklık ortalaması ocakta 5
°C, Temmuzda 19-22 °C, yağış tutarı 600-700 mm, yeşillik süresi
220-224 gündür.
Akarsuları Cumhuriyeti doğu-batı doğrultusunda kesen Terek
Irmağı havzasına bağlıdır. Ayrıca Terek'in büyük bir kolu olan
Sunja Irmağı anılabilir. Sunja birçok kolların birleşmesinden
meydana gelir. En büyük kolları buzul sularıyla beslenen Assa ve
Argun Irmaklarıdır. Irmaklar önemli hidro enerjiye sahiptir.
Akarsulardan sulama işlerinde de faydalanılır. Düzlüklerde ve
dağlarda göller de vardır. En büyük gölü ülkenin güneydoğu
ucundaki Kezenoyam'dır.
Terek Düzlüğünde verimli topraklar yanında kumluklar da vardır.
Terek ve Sunja dağları çernozyomla kaplıdır. Çeçen düzlüğünde
çernozyomla örtülü yerlerden başka, vadilerde alüvyonlara da
rastlanmaktadır.
Bitki örtüsü bu toprak durumuna bağlıdır. Terek düzlüğünün güney
kesimi ekime elverişlidir. Kuzey kesimi ise kumlu bir yarı çöl
durumundadır. Terek vadisinde çayır bitkileri hakimdir. Terek
düzlüğü ekim yapmaya da elverişlidir. Dağlık bölgelerde
1600-2000 metre arasında geniş yapraklı ormanlar (ak gürgen
gibi) yer alır. 1600-2000 metreden sonra ise Alp çayırları
yetişir.
Dağ ormanlarında yaşayan hayvanlar arasında boz ayı, kurt,
tilki, yaban domuzu, Kafkas orman kedisi vardır. Kuşlar arasında
sülün ve bıldırcın önemli yer tutar. Terek düzlüğünde
kemirgenler (tavşan, tarla faresi) ve sürüngenler yaygındır.
Bunlardan başka çakal, karsak gibi hayvanlara da rastlanır.
Çeçenistan'ın büyük şehirleri Grozni, Gudermes, Malgobek'tir.
Özellikle bağımsızlık ilanından sonra Rus nüfusunda azalma
olmuştur. Çeçenistan eski Sovyetlerin en eski ve en büyük petrol
bölgelerinden biridir. Bu bakımdan petrol endüstrisi
gelişmiştir. Bundan başka, enerji kaynakları da işletilmektedir.
Kimya, makina, maden ve besin endüstrisi de anılmaya değer.
Tarım alanında tahıl ekimi, bağcılık, bahçecilik ve hayvancılık
başta gelir.
Bu yazı Kafkas Dernekleri Federasyonu resmi sitesinden
alınmıştır. |
