Kabardey-Balkar 1991 yılı başlarında (şubat ayı) egemenlik ilan etmiş, ancak Adıgey gibi, Rusya Federasyonu içinde kalmıştır. 

Egemenlik bildirisinde devletin iki egemen toplum olan Adıge (Kabardey) ve Balkarlara dayandığı, bu iki halkın isterlerse ayrılabilecekleri ve kendi egemen Cumhuriyetlerini kurabilecekleri hükmü yer almıştır. Bu arada toprak temeline dayanmamakla birlikte, Ruslar da Cumhuriyetin üçüncü etnik toplumu olarak kabul edilmişlerdir.

Coğrafi ilçe yönetimleri halen geçerlidir. Balkarlar Sovetski, Ruslar Prohladnı ve Mayski ilçelerinde, Adıgeler de öteki ilçelerde ağırlıklı olarak yönetimi ellerinde bulundurmaktadırlar. Nalçik ve Tırnavuz kentsel bölgelerinde ise, karma bir yönetim vardır.

Her üç toplum da sosyal yönden kendi kendine yeterlidir. Karışma daha çok kentlerde görülmektedir. Balkar köylerine yerleşmiş Adıge ve hatta Rus aileler pek yoktur, ama bazı Balkarlar Adıge köylerine yerleşmiştir. Bu nedenle, az sayıda da olsa Adıgece bilen Balkar ve Ruslara rastlanmaktadır.

Cumhuriyet yönetimi, 1990'da aldığı bir kararla, Cumhuriyet topraklarında doğmayanların ülkeye (Kabardey-Balkar'a) yerleşmelerini yasaklamıştır. Buna Adıge (Kabardey) ve Balkar kökenli olanlar dahil edilmemiştir. Çünkü Kabardeylerin bir bölümü kafileler halinde, baskılar yüzünden 1860 yılından başlayarak 1903 yılına değin dış ülkelere göç etmişlerdir. Hajret Kabardeyleri de dahil göç edenlerin sayısı, belgelere göre, 20 binden çoktur. Hajret Kabardeylerinin bir bölümü öteki Adıgelere karışmış ise de, diasporadaki Kabardey nüfusu halen, en az 200 binin üstünde olmalıdır.

Prof. Andrews'in Etnic Groups in The Republic of Turkey (Almanya, 1989) adlı incelemesine göre, Türkiye'deki 47 etnik topluluk içinde "Çerkes, Abaza dilinde konuşanlar 1 milyon, Gürcüler 60 bin, Lazlar 250 bindir." (Cumhuriyet, 27.03.1991)

Kafkasya dışında en çok Kabardey, Türkiye'dedir. Kayseri, Sivas, Tokat, Amasya, K.Maraş, Adana, İçel, Ankara, Eskişehir ve Balıkesir illerinde yerleşenler, daha sonra oralardan İstanbul'a ve başka illere göç etmişlerdir. Ayrıca Ürdün, Suriye ve ABD'de de önemli bir Kabardey nüfus yaşamaktadır.

Dolayısıyla Kabardey Balkar Cumhuriyeti'nde de; Adıgey Cumhuriyeti'nde olduğu gibi, anavatan dışında yaşayan Kabardey ve Balkarlardan bir bölümünün, zaman içinde dönüş yaparak ata topraklarına yerleşeceği düşünülebilmektedir. Bu konuda, gerek Adıgey, gerekse Kabardey-Balkar Cumhuriyetleri'nde sevindirici gelişmeler görülmektedir.

Kabardey-Balkar Cumhuriyeti'nin yerel yönetimler olarak ilçe meclisleri, köy meclisleri ve bunlarca seçilen yönetim organları 'Yürütme Komiteleri' vardır. 
 

MADEN SUYU KAYNAKLARI

Maden suyu kaynakları bakımından Cumhuriyet toprakları ünlüdür. Nalçik kent merkezinde; hemen yakındaki Belaya Reçka Köyünde; batıda Dolina Narzanov'da; Elbrus Köyünde, Çerek-Balkarski kaynağı yakınında; buzulların eteğinde; daha başka yerlerde, örneğin; Malka vadisi ile Habaz yakınlarında çeşitli maden suyu kaynakları bulunmaktadır.

Bütün bu maden suları ve öteki güzellikleri ile, bölge, Rusya Federasyonu'nun en önde gelen turistik köşelerinden biridir.

MADENLER VE ENDÜSTRİ

Başlıca madencilik alanı Tırnawız kenti ve çevresidir. Burada zengin molibden ve tungsten yatakları işletilir. Ugolni'de taşkömürü, Malka vadisinde de zengin altın, krom ve nikel yatakları ile bir miktar petrol vardır.

Endüstri, özellikle Nalçik ve Prohladnı kentlerinde toplanmıştır. Bu kentler ağırlıklı olarak Rus nüfusludur. Dolayısıyla modern endüstri, başka bir anlatımla ülkenin üretim gücü, Rusların elindedir.

Endüstri kuruluşları olarak, Nalçik'te, petrol sondaj aygıtları, kereste, mobilya, dokuma, giyim, ayakkabı, çimento ve cam ürünleridir. Prohladnı'da da makine endüstrisi toplanmıştır. Öteki kentlerde tarım ürünleri işlenir. Gerekli enerji, akarsular üzerinde kurulan hidroelektrik santrallerinden sağlanır. Isınmada doğalgaz kullanılır.

TIRNAVUZ KENTİ 

Bir turizm ve madencilik bölgesi olan Tırnavuz, kentsel (metropoliten) alanının ayrı yönetimi vardır. Bu bölgede Balkarlar (% 29,4), Adıgeler (% 17,1), Ruslar (% 38) ve öteki milliyetlerden kişiler turizm ve madencilik gibi değişik işlerde çalışmaktadırlar. Burası, başta Elbrus (Oşhamafe: 5642 m) olmak üzere yüksek dağların, çayır ve piknik yerlerinin, maden sularının, buzul ve buzul göllerinin bulunduğu turistik bir köşedir.

Bu bölgede Elbrus tatil köyünde Elbrus, Terskol köyünde Terskol, Elbrus-Terskol köyleri arasında Yüsengi ve itkol (Narzanov çayırı başında), Çeget dağı eteğinde Azavk gibi büyük ve lüks turistik oteller bulunmaktadır. Ayrıca çok sayıda kamping ve dinlenme yeri de vardır; bir teleferik hattı ile de Elbrus dağına tırmanılmaktadır.

Tırnavuz yöresi, aynı zamanda koyun ve keçi otlatılan, arı beslenen, ırmak ve göllerinde alabalık avlanan bir bölgedir.

NALÇIK KENTİ VE KÜLTÜREL TOPLUMSAL DURUM 

Nalçik, 1817'de Nalçik Irmağı kıyısında bir Rus askeri kalesi olarak kuruldu. Zamanla küçük bir kasabaya dönüştü. 1860'da oluşturulan Kabardinski ilçesinin (okrug) merkezi oldu. Balkarlar da bu ilçe içinde idiler.

20.Yüzyıl başlarında 5 bin kadar nüfuslu bir kasaba olan Nalçik, Özerk Bölge Başkenti olduktan sonra gelişmeye başladı. Son 10 yıl içinde 222 binden 251.100'e yükseldi. Etnik yönden Adıge nüfusu oranı % 27,4'ten (59.100), % 33,7'ye yükseldi (84.800). Adıge nüfus 26 bin arttı.

Balkar nüfus % 8,6'dan (18.600), % 10'a yükseldi (25.300). Balkar nüfus da 7 bine yakın arttı.
Rus nüfus % 47,5'den (105.600), % 40,7'ye geriledi (102.200).

Sonuç olarak Adıge (% 43,8) ve Balkar (% 36) nüfus oranı artarken, Rus nüfus oranı ve sayısı azalmıştır. Bu da yakın bir gelecekte Adıgelerin nüfus sıralamasında ilk sıraya geçeceğini göstermektedir.

Nalçik'te Khaberdey-Balkar Cumhuriyeti Parlamentosu ve Bakanlar Kurulu bulunmaktadır. Yönetim, ağırlıklı olarak Adıgelerdedir.

Nalçik'te Khaberdey-Balkar Devlet Üniversitesi ve Khaberdey-Balkar Bilimsel Araştırma Enstitüsü bulunmaktadır. Üniversitenin Adıge ve Balkar dillerinde öğretim veren kürsüleri bulunmaktadır.

Bilimsel Araştırma Enstitüsünün tarih, dil ve ekonomi bölümleri bulunmaktadır.

Nalçik'te Rus (Maksim Gorki) ve Adıge (Şocents'uk' Ali) Dram Tiyatrosu bulunmaktadır. Adıge tiyatrosundan yararlanan Balkarlar kendi tiyatrolarını kurmak istemektedirler. Ayrıca müzikal tiyatro ve çocuk tiyatrosu da vardır.

Nalçik'te Khaberdey-Balkar Yazarlar Birliği ve Elbrus Basımevi bulunmakta, Rusça, Adıgece ve Balkarca kitap, dergi ve gazeteler yayınlanmaktadır.
Radyo ve Televizyon kurumları, pazar günleri dışında, günlük Rusça, Adıgece ve Balkarca yayınlar yapmaktadırlar.

Opera ve Kabardinka adlı Khaberdey-Balkar Halk Dansları Topluluğu da vardır. Tüm bu kuruluşların giderleri devlet tarafından karşılanmaktadır.
Nalçik'te at yarışları düzenlenen bir de hipodrom vardır. Khaberdey ve Balkarların yaşamında atın yeri büyüktür. Atçılık şimdi devlet eliyle desteklenerek yeniden canlandırılmak istenmektedir.

Nalçik Eski Eserler Müzesi, zengin tarihsel ve folklorik eserlerle ilgi çekmektedir.

Nalçik'te hastaların uğrağı kaplıcalar, Haş'eşş (Konak), turistik otel ve tesisler (Nalçik, Nart Otelleri, Sosrıkhue Restoranı gibi) bulunmaktadır.

Nalçik'i asıl çekici kılan yön, güneyin dağ turizmi için bir geçiş kapısı olması ve bazı yerli (Adıge, Balkar) kültürel kuruluşların bulunmasıdır.

KABARDEY BALKAR CUMHURİYETİ'NİN BÜYÜMESİ VE GELİŞMESİ

16 Ocak 1922'deki ilk kuruluşunda, Khaberdey-Balkar ÖB'nin yüzölçümü 11.500 km², nüfusu da 165.488 idi. Bunun 107.315'i Adıge (% 64,8); 23.680'i Balkar (% 14,3); 22.740'ı da Rus (% 13,7) idi. Ayrıca Oset (4 bin), Kumuk (2 bin), Alman (1.000) ve Yahudi (2 bin) azınlıkları da vardı. Nüfusun % 96 kadarı (158 bin) köylerde, % 4 kadarı da (6.600) Nalçık merkezi ile demiryolu istasyonlarında bulunuyordu.

1925'de 198.900' olan nüfus, 1926'da; 207.900'ü köylerde (% 92,8), 16.200'ü de kentte (% 7,2) olmak üzere, 224.100'e yükseldi. 1931'de "Okrug" adı yerine "Rayon" (ilçe) adı benimsendi.

1932'de Kuzey Kafkas Eyaletinin (kray) kaldırılan Prohladnı ilçesinin (rayon) bir bölümü; Soldatski, Prohladnıy, Priblijni, Yekaterinogradski stanitsaları (Kazak köyü) ile daha sonra Primalkinski tahıl sovhozu Khaberdey-Balkar ÖB topraklarına eklendi. Böylece yüzölçümü 12.500 km²'ye çıktı (100 km²'lik artış).

Yeni duruma göre nüfus 142.300 Adıge (% 52,9); 38.600 Balkar (% 14,3) ve 70.800 Rus (ve Kazak) ve Ukraynalı (% 26,3) olmak üzere 268.700'e yükseldi.

Nüfus 1939'da 265.000'i köylü (% 75,8), 84.700'ü kentli (% 24,2) olmak üzere 349.700'e yükseldi.
İkinci Dünya Savaşından sonra, özellikle sanayileşme ve kentleşmeye bağlı olarak Rus nüfusu arttı: 1959'da 420.100 olan toplam nüfusun % 38,7 kadarı (162 bin). Rus nüfusu, daha sonra sayısal olarak artmaya devam ettiyse de, oran olarak düştü: 1970'te 218 bin ve % 37,2; 1979'da 234 bin ve % 35,1; 1989'da 240.750 ve % 32.

Rus nüfusundaki yüksek artış nedeniyle Adıge ve Balkar halklarının nüfus oranı düştü: 1989'da 759.600 olan genel nüfus içinde Adıgeler 364.494 (% 48,24), Balkarlar da 70.793 (% 9,4) idi. Ancak son 10 yıl içinde Adıge ve Balkarların genel nüfus içindeki oranları yükselmiştir.

KABARDEY-BALKAR CUMHURİYETİ

 Kabardey-Balkar Cumhuriyeti'nin yüzölçümü 12.500 km², nüfusu (1989'da) 759.600'dür. Bu nüfusun 465.000'i kentlerde (% 61,2), 294.600'ü de köylerde (% 38,8) oturmaktadır.

[Özdemir Özbay] 
“Dünden Bugüne Kafkasya” kitabından alınmıştır