|
İhraç edilen malın bedelinin, bu malın ithalatçı tarafından teslim
alınmasından sonra ödenmesi şeklinde yapılan bir ödeme türüdür.
İthalatçının gelen malı devralmasıyla bu malın mülkiyeti değil,
ancak zilyedliği kendisine geçer. Malların mülkiyetinin devri ise
ancak bu malların devir ve teslimine ilişkin belgelerin ithalatçıya
teslim edilmesi ile mümkündür.
Mal Mukabili Ödemenin Özellikleri:
Taraflar birbirlerini iyi tanırlar ve karşılıklı güvenleri vardır.
İhracatçı için en riskli ödeme şeklidir. Çünkü mal bedelinin
ödenmesi ile ilgili hiçbir güvence yoktur. Bir başka ifade ile
ihracatçı gönderdiği malın parasını alamama ya da kesintiyle alma
gibi risklerle karşı karşıya kalabilir.
İthalatçı için ideal bir ödeme yöntemidir.
Alıcı ve satıcının uzun zamanlardan beri birbirleriyle iş
yaptıkları ve birbirlerine tam güven duydukları durumlarda
uygulanabilen bir yöntemdir.
Belirli bir ödeme tarihi taşımaması yönünden esnek bir
uygulamadır.
KAYNAKLAR
İhracatta Ödeme Şekilleri, 2006, Ankara, İGEME, Mithatpaşa Cad.
No.60, Kızılay, Ankara, Tel: 312 - 417 22 23, Fax: 312 - 417 22 33,
e-mail: igeme@igeme.gov.tr, Internet: http://www.igeme.gov.tr
Bir malın ihraç ülkesinden yola çıkarılmış olduğunu gösteren
belgesinin ihracat bedelini ödeyerek bankadan alınması yoluyla
yapılan ödeme şeklidir. Bir başka ifade ile bankanın, ihraç bedelini
tahsil ettikten ya da gelecekte bir tarihte tahsil edilmek üzere
vadeli bir poliçe düzenlendikten sonra malların çekilmesini
sağlayacak belgeleri (vesaikleri) ithalatçıya teslim ettiği ödeme
türüdür.
Uluslararası ticarette yaygın olarak kullanılan bir ödeme aracıdır.
Vesaik Mukabili Ödeme İşleminin Özellikleri
İhracatçı için risk taşıyan bir ödeme şeklidir.
Vesaik mukabili ödemede ithal konusu malın ülkeye gelmiş olması
şart değildir.
Bu tür ödemede ihracatçı sevk ettiği mallar karşılığı bu malların
sevk edildiğini gösteren belgeler (vesaik) karşılığında bir kredi
kullanmaktadır.
Gerek ithalatçının ülkesindeki bankanın ve gerekse ihracatçının
ülkesindeki bankanın hiçbir ödeme taahhüdü bulunmamaktadır.
Vesaik Mukabili Ödeme yönteminde bankaların aval veya garanti
vermemişlerse satış işleminin aksamadan gelişmesini garanti edecek
herhangi bir yükümlülükleri söz konusu değildir.
Bankalar, sadece ihracatçının kendilerine verdiği vesaikin
ithalatçının ülkesindeki muhabirlerine gönderilmesini ve tahsil
emrindeki direktifler uyarınca alıcıya teslimi sorumluluğunu
taşımaktadır.
Uluslararası ticarette vesaik mukabili yanında, "mal mukabili
ödemeler" de yapılabilmektedir. Bu uygulama da ise, ihracatçı,
herhangi bir ödeme yapılmadan veya bir poliçe tanzim etmeden,
malları ithalatçıya gönderir.
Mal bedeli sözleşmede belirlenen ilerdeki bir tarihte veya mallar
satıldıktan sonra ödenmektedir. Açıkça görüldüğü gibi, böyle bir
uygulama ihracatçı için oldukça risklidir.
Vesaik mukabili ödeme şeklinde kullanılan belgelerden biri
konişmentodur.
Konişmento ithalatçının bankası adına kesilmektedir. Bir başka ifade
ile konişmentoda gönderilen (cosignee) bölümünde ithalatçının
bankasının isim, unvan ve adresi yazılır. Bildirim yapılacak kişi (notify)
bölümünde ise alıcı firmanın isim, unvan ve adresi yazılır.
İthalatçının bankası (tahsil bankası) mal bedelini tahsil edince
konişmentoyu ithalatçıya ciro eder. İthalatçı, bankanın kendisine
konişmentoyu ciro etmesi üzerine malların alıcısı sıfatını
kazanmaktadır.
Vesaik mukabili ödemenin birinci türü görüldüğünde ödemeli poliçe
(sight bill of exchange), sevk belgeleri ithalatçıya ancak ödemeyi
yaptığı takdirde teslim edilir. Vesaik mukabili ödemenin ikinci türü
"ticari kabul" (commercial acceptance) olup, belgeler alıcıya, adına
çekilen poliçedeki bedeli ödeyeceği dair "kabul" alındıktan sonra
teslim edilir. İhracatçının bankası kabul edilmiş poliçeyi saklar ve
süresi geldiğinde tahsil eder.
Kabul edilmiş bir poliçe güvenli midir? Kabul edilmiş poliçe "bir
borcun hukuki delili" sayılır. En azından alıcı, senetlerini
ödemeyen birisi olarak ilan edilecek ve uluslararası piyasada ciddi
bir itibar kaybı olacaktır. Fakat, satıcılar, ödememe riskine karşı
genellikle ibraz bankasının veya birinci sınıf bir diğer bankanın
"aval" veya "garanti" vermesini istemelidir.
Kabul edilmiş poliçenin ihracatçıya bir finansman imkanı sağlama
özelliği de vardır.
İhracatçı bu poliçeyi bankasına cari faiz haddinden "iskonto"
ettirebilir.
Vesaik mukabili ödeme ihracatçı için mal mukabili ödemeye göre
daha güvenli bir ödeme yöntemi iken akreditifle karşılaştırıldığında
daha az güven verici olduğu görülmektedir.
KAYNAKLAR
İhraç edilen malın bedelinin ödenmesi konusunda belirli koşulların
yerine getirilmesinden sonra ödemenin yapılacağına ilişkin bir çeşit
teminattır.
Şartlı bir ödeme taahhüdü olarak tanımlanabilir. İthalatçı (amir)
bankasından (amir banka) ihracatçı (lehdar) lehine bir akreditif
açmasını ve ihracatçının ülkesindeki bir muhabir banka aracılığıyla
haberdar edilmesini istemektedir. İhracatçı gerekli belgeleri doğru,
eksiksiz, kurallara uygun ve kredinin geçerlilik süresinde bankasına
sunması durumunda ödeme yapılmaktadır.
Akreditif İşleminin Özellikleri:
Uluslararası ticarette en sık kullanılan ödeme şeklidir.
Akreditif hem ihracatçıyı, hem de ithalatçıyı koruyan bir
işlemdir.
Akreditif, ithalatçının verdiği talimat doğrultusunda,
ithalatçının çalıştığı bankanın belirli bir meblağa kadar ve belirli
bir vade için istenilen koşulların yerine getirilmesi ve ihracatçı
tarafından ihraç edilen malların ihracına ilişkin belgelerin ibrazı
karşılığında ihracatçıya ödeme yapılacağını taahhüt etmesidir.
İthalatçı firma, kendi bankasına verdiği emirle ithal edeceği
malın karşılığını ihracatçı firmanın bankasına, mal ihraç edildiği
takdirde ödemeyi taahhüt ettiğini bir kredi mektubu ile bildirir. Bu
kredi mektubu akreditiftir.
Diğer ödeme yöntemlerine göre daha pahalı olmasına rağmen, en
güvenilir olanıdır.
Hem satıcıya hem de alıcıya çeşitli faydaları vardır.
Akreditife bankalar ve belgeler üzerinden işlem yaparlar. Çünkü
akreditif işlemleri mallarla ilgili olmayıp yapılacak hizmet ve
işlemlerle ilgilidir.
Akreditifler dayandırıldıkları satış veya diğer sözleşmelerden
ayrı işlemlerdir.
Aksi bir hüküm bulunmaması durumunda akreditifde belirlenen
koşulların yerine getirilmesinden itibaren bir hafta (7 gün)
içerisinde ödeme yükümlülüğü içermektedir.
Rezerv (Discrepancy): İhracatçının ibraz edeceği belgeler ile
akreditifde belirtilen şartların uyuşmaması durumunda bankanın ödeme
sorumluluğu kabul etmemesidir. Ancak rezerv konularının alıcı
tarafından kabul edilmesi durumunda ödeme yapılabilmektedir.
Söz konusu ödeme şeklinde bankalar ihraç edilen mal ile ilgili
hiçbir kontrol yapmamaktadır. Ödeme, ancak belgeler akreditif
metnine uygunsa gerçekleşmektedir.
Akreditif (Kredi Mektubu)
Kredi mektubu (L/C), bir bankanın önceden belirlenmiş belgelerin
sunulması üzerine belli koşullar ve vadelerle, müşterileri
(ithalatçı veya başvuran) adına kullanıcıya veya ihracatçıya ödeme
yapmasını garantileyen bir düzenlemedir.
Finansal işlem daha garantili yapılmak istenirse bir başka
bankanın müdahalesi ve ihracatçıyı kredi mektubu konusunda
bilgilendirilmesi, kendi onayını eklemesi suretiyle
bu yapılabilir. Mektubu veren bankanın ödemeyi aksatması durumunda
bu banka garanti vermiş olmaktadır.
Kredi mektubu, genelde uluslararası formda hazırlanan kesin bir
belgedir. Bu mektup, ürünlerin kısa bir açıklamasını, ödeme için
gereken bilgilerin listesini, yükleme tarihini, artık ödemenin
yapılamayacağı son tarihi belirtmek durumundadır.
İhracatçının ancak belli koşulları yerine getirmesi, ardından
ödemeyi alabileceği garantiye bağlanmıştır. Kredi mektubundaki tüm
koşulların tamamlanmasından sonra ihracatçı, bankasına ödeme için
gerekli bilgileri sunabilecektir.
Kredi mektubuna göre ödeme elde edebilmek için ticari fatura,
yükleme konşimentosu veya ürünlerin taşımaya sağladığını gösterir
bir başka belge. Bazen navlunun önceden ödendiğini gösteren belge de
gerekir.
Sigorta belgesi, menşe şehadetnamesi, kalite, miktar, paketleme
uygunluğunu gösteren müfettiş belgesi, paket listesi ve benzeri
belgelerin sunulması gerekecektir.
İhracatçı ve alıcı arasında eskiye dayalı bir ilişki olmadıkça
ihracatçının çıkarlarını korumanın ve ödeme yaptırmanın en kolay
yolu, kredi mektubudur. Kredi mektubunun en yaygın formlar aşağıda
ele alınmıştır.
Geri döndürülemez belgeli kredi mektubu: Tüm tarafların onayı
olmaksızın iptal veya değişiklik mümkün değildir. İhracatçı, gerekli
belgeleri gösterip tüm koşulları da yerine getirdiyse ödemesi banka
tarafından garantiye alınmıştır.
Geri döndürülebilir belgeli kredi mektubu: İlkine göre daha
esnektir. Karşı tarafa bilgi vermeksizin iptal ve değiştirme
mümkündür.
Aktarılabilir kredi mektubu: Genelde aynı koşullar altında olmak
üzere aynı müşteriye dönük olarak eldeki fonların tekrarlanan
ticaret işlemlerinde kullanılmasını mümkün kılar.
Akreditifte Ödeme Garantisi
Kredi mektubu, özellikle de belgeli geri döndürülemez nitelikli
kredi mektubu, uluslararası ticaret ödemelerinde kullanılan en
güvenli metotlar arasında değerlendirilir. Ancak, yine de ihracatçı
dikkatli olmalıdır. Zira, yabancı ithalatçı, teslim edilen
belgelerle teslim edilmesi gereken belgeler arasında uyumsuzluk
olduğunu ileri sürerek ödeme yükümlülüğünü yerine getirmekten
kaçınabilir.
Yukarıdaki durumun engellenmesi için, ihracatçı aşağıdakileri
yapmalıdır.
Kredi mektubunu hazırlamadan önce, sunulması gereken belgelerin
tam ve açık bir listesini oluşturmak üzere karşıdaki alıcı ile tüm
koşullar karşılıklı gözden geçirilmelidir,
Kredi mektubundaki her bir kelimenin karşılaştırılan belgelerle
ilişkili olmasına dikkat edilmeli ve kelimelerle belgeler karşılıklı
kontrol edilmeli,
Belgelerin birbiriyle uyumlu olup olamadığı kontrol edilmeli ve
ayrıca bunların ICC
koşullarıyla uygunluk içinde olmasına dikkat edilmeli.
Karşı taraf kötü niyet taşıyorsa, ihracatçı yargı yoluna
başvurabilir ve tüm kredi koşullarını karşıladığını gösterebilir.
Ancak yabancı ülkedeki bir tarafa karşı yasal tedbir almanın zor,
zaman alıcı ve pahalı olduğu hatırlanmalıdır. İhracatçının bankası,
iskonto edilmiş bir kredi mektubuna karşılık avans olarak çıkarılmış
kaynakların geri ödemesini talep edebilir.
Bu tür problemlerden kaçınmak üzere ihracatçılar yabancı alıcının
güvenirliliğini dikkatle değerlendirmelidirler.
İhracatçılar, kredi mektubu açan bankanın hatasına karşılık
kendilerini korumak üzere kendi ülkelerindeki bir bankanın bu kredi
mektubuna onay vermesini isteyebilirler. Bu sağlandığında onaylanan
banka, tıpkı ilk banka gibi garanti vermiş olur. Bu
durumda,ihracatçı ikili bir güvenceye sahip olacaktır. Banka, ancak
kredi mektubu geri döndürülemez ve serbestçe kararlaştırılabilir
nitelikte ise kendi onayını kredi mektubuna eklemeye istekli
olacaktır.
KAYNAKLAR
İhracatta Ödeme Şekilleri, 2006, Ankara, İGEME, Mithatpaşa Cad.
No.60, Kızılay, Ankara, Tel: 312 - 417 22 23, Fax: 312 - 417 22 33,
e-mail: igeme@igeme.gov.tr, Internet: http://www.igeme.gov.tr
T.C. Merkez Bankası, İstiklal Caddesi 10 Ulus, 06100 Ankara Tel: 312
- 310 3646 Faks: 312 - 310 74 34, e-mail: iletisimbilgi@tcmb.gov.tr,
Internet: http://www.tcmb.gov.tr/
İhracat bedellerinin malın fiili ihracından önce ödenmesi anlamını
taşımaktadır. Alıcının, sipariş edilen malların sevkiyatından önce,
satıcıya ödeme yapmasıdır. İthalatçı tarafından malın teslim
alınmasından önce, gerek bankalar yolu ile ve gerekse alıcının
kendisi veya vekili ya da onun adına hareket eden üçüncü bir kişi
tarafından satıcıya peşin olarak ödenmesidir.
Peşin Ödemenin Özellikleri
Peşin ödeme genellikle birbirlerini çok iyi tanıyan alıcı ve
satıcı arasında yapılmaktadır. Tam anlamıyla güvene dayanan bu ödeme
şekli, ihracatçı açısından en elverişli ödeme yöntemi olmasına
rağmen, uygulamada en az rastlanılanıdır. Burada bütün risk alıcı
üzerindedir. Çünkü mallar gönderilmeden parasını ödemektedir.
Malların sevki, satıcı, firmadan yahut ülkenin şartlarından
kaynaklanan nedenlerle aksayabilir ve gecikebilir. Bu durumda alıcı
firma en azından paranın kendisinde beklemesi ile kazanabileceği
faiz gelirinden mahrum olmaktadır. Diğer taraftan peşin ödeme şekli,
ihracatçı açısından bir ön finansman niteliğini taşımakta, bunun
kaynağı ise alıcı (ithalatçı) olmaktadır.
Uluslararası piyasalarda genellikle satıcı tekeli olan mallarda ve
bazen de alıcı bakımından peşin ödeme iskontalarının yüksekliği
nedeniyle bu tür ödemeler cazip olabilmektedir.
Peşin bedellerin üçüncü kişilere devri mümkün değildir.
Uluslararası piyasalarda yoğun rekabet ortamı ve kısıtlı pazar
olanakları dolayısıyla pek sık kullanılan bir ödeme şekli olmamakla
birlikte nadiren de olsa kullanılan bir ödeme şeklidir.
Uygulamada daha çok mal bedellerine ilişkin avans olarak
kullanılmaktadır.
Bu ödeme şekli, piyasada fazla talep gören malların satışında
kullanılmaktadır. İhracatçı, mallarına yoğun talep olduğu için
müşteri bulamamak gibi bir riski yoktur.
Alıcı firma prefinansmanı ihracata konu olan ürünün üretiminin
finansmanında kullanılmak üzere ithalatçıdan bedelin kısmen veya
tamamen sağlanmasıdır.
Gümrük İdareleri, peşin ödemeye istinaden ihracat yapılırken döviz
alım belgesinin arkasına gümrük beyannamesinin tarih ve numarası ile
meblağını kaydetmektedir.
KAYNAKLAR
İhracatta Ödeme Şekilleri, 2006, Ankara, İGEME, Mithatpaşa Cad.
No.60, Kızılay, Ankara, Tel: 312 - 417 22 23, Fax: 312 - 417 22 33,
e-mail: igeme@igeme.gov.tr, Internet: http://www.igeme.gov.tr
Mal bedelinin belli bir vadede ödenmesini taahhüt eden ve bu ödemeye
bir Poliçenin araç olduğu ödeme şeklidir. Bir başka ifade ile kabul
kredisi satılan malın bedelinin bir poliçeye bağlandığı vadede
satıcıya ödendiği bir ödeme şeklidir.
Bu kredi vesaik ile birlikte ibraz edilen poliçenin ithalatçı veya
buna ilaveten ithalatçının bankası tarafından kabul edilmek
suretiyle kullanılır.
Kabul kredili ödemede taraflara bankalar aracılık ederler ve bunun
için komisyon alırlar. Satıcının düzenlediği poliçe sadece alıcı
tarafından kabul edilmiş ise "trade acceptance" vardır. Poliçenin
bir banka tarafından kabul edilmesi öngörülebilir. Bu durumda banka
poliçeyi kabul eder veya ithalatçının kabulüne aval verebilir. Buna
"banker?s acceptance" denilmektedir.
Bu ödeme şeklinde vadeli alım yapmak isteyen ithalatçıya karşı
ihracatçı, poliçeye bankanın kabul veya aval vermesiyle kendini
garanti altına almış olmaktadır.
Kabul Kredili Ödemenin Çeşitleri: Kabul Kredili Vesaik Mukabili
Bu ödeme şeklinde malların alıcıya gönderilmesinden sonra bankanın
mal bedelini tahsil etmesi yerine poliçeyi alıcıya kabul ettirdikten
veya bu kabule kendisinin de avalini verdikten sonra vesaiki alıcıya
teslim edip daha sonra poliçe vadesinde mal bedelinin ihracatçıya
ödendiği ödeme şeklidir.
Kabul Kredili Mal Mukabili
Mal mukabili işlemlerde ithalatçı önce malı çeker sonra mevzuatta
belirlenen sürede mal bedelini öder. Bu işlemde ise ödeme yapması
gereken süre içerisinde poliçe kabul edilecek poliçe vadesinde ise
ödeme yapılacaktır. Böylece süre açısından ithalatçıya ikinci bir
finansman kolaylığı yaratılmaktadır.
Kabul Kredili Akreditif
İhracatçının kuşat mektubuna uygun vesaiki bankaya ibraz ettiğinde
mal bedelini tahsil etmeyip banka tarafından kabul edilmiş poliçenin
vadesinde ödeneceğini taahhüt altına alan bir ödeme şeklidir. Burada
poliçe vesaik ekinde ilave olarak, teyitli akreditifte teyit bankası
adına, teyitsiz akreditifte ise genellikle amir banka adına tanzim
edilir. Kabul edilen bu poliçe ile ihracatçı tarafından kendi
bankası ya da başka bir bankaya kırdırılabilir.
KAYNAKLAR
İhracatta Ödeme Şekilleri, 2006, Ankara, İGEME, Mithatpaşa Cad.
No.60, Kızılay, Ankara, Tel: 312 - 417 22 23, Fax: 312 - 417 22 33,
e-mail: igeme@igeme.gov.tr, Internet: http://www.igeme.gov.tr
Yeni bir müşteri için ihraç talebini uygulamaya koymadan önce
ihracatçı, potansiyel alıcının güvenirliliği ve nasıl tanındığını
araştırmalıdır. Esasen, alıcı yeterli düzeyde tanınmışlık kaydına ve
ödeme yapabilme gücüne sahip olmalıdır. Bunu sağlamak üzere alıcıdan
şu belgeleri sağlaması istenmelidir: finansal duruma dair yakın
zamanlı ve denetlenmiş belgeler, muhasebe kayıtları (kar-zarar
hesapları da dahil), ödemeler dengesi, önceki 3 yıl için nakit akış
belgesi, gelecek altı aya yönelik finansal tahmin.
Yabancı alıcılar bu belgeleri sağlamaya hazır olmalıdırlar, zira
aynı miktar parayı bankalarından borç almak isteseler benzer
belgeleri göstermeleri gerekecektir. Belgelerin gerekliliğinin ve
muhasebecilerin güvenirliliğinin araştırılması önemlidir. Bazen
sahte belgeler sunulabilmektedir.
İhracatçı, ayrıca bankasından alıcının bankası veya diğer aracı
yerel banka ile ilişki kurup firma hakkında bilgileri ilgili
finansal ve pazar bilgilerini almasını isteyebilir. Bazı bankalar
bunu özel araştırma kurumlarına havale ederler. Bu kurumlar dünyanın
her yerinden firmalar hakkında finansal ve pazar hakkında bilgileri
sağlarlar. Dun&Bradstreet, Extel and Reuters, gibi firmalar bu
türdendir.
Yukarıda sözü edilen bilgi ve görüşler ihracatçının, yabancı
alıcıların güvenirliliği konusunda emin olmasına yardım eder ancak
onların yükümlülüklerini yerine getireceklerini garanti etmez.
İhracatçı alıcının bankasından ödeme garantisine dönük bir provizyon
isteyerek bankayı sürece dahil etmeyi deneyebilir. Alıcının bankası
böyle bir garantiyi verdiğinde elbette bu, ihracatçının
yükümlülüklerini yerine getirmesi şartına bağlı olacaktır. Örneğin,
ihracatçı ancak sözleşmedeki koşullar tamamlandığında alıcının
bankasınca ödeme yapılacağından emin olacaktır.
KAYNAKLAR
International Trade Centre UNCTAD/WTO, Palais des Nations, 1211
Geneva 10, Switzerland. Tel: (41-22) 730 01 11, Fax: (41-22) 733 44
39, e-mail: itcreg@intracen.org, Internet: http://www.intracen.org
|
